कृषिमा लाग्ने ‘डिमाण्ड चार्ज’ले किसान मारमा
कृष्ण खनाल
बुटवल, १७ भदौ ।
बुटवल उपमहानगर पालिका–१८ सेमलारमा रहेको ‘सेमलार–पर्रोहा भुमीगत जलस्रोत सिंचाही उपभोक्ता समिति अन्र्तगत १० वटा डीप ट्युवेल जडान गरिएको छ । जस मध्ये अहिले ५ वटा मात्र ट्युवेल सञ्चालनमा रहेका छन् ।
अन्य ५ वटा ट्युवेल निर्माण सम्पन्न भएपनि विद्युत प्राधिकरणको कारण सञ्चालनमा आउन सकेका छैन्न भने कुनै डीप गाडिएपनि अन्य भौतिक संरचना जडान गर्न बजेट अभावको भएकाले सञ्चालन हुन सकेका छैन्न ।
नेपाल विद्युत प्राधिकरणले केही समय पहिला देखि पुराना टान्र्समिटर सञ्चालन गर्न नपाउने जसको लागि मिटर युनिट जडान गर्नुपर्ने सर्त आगाडी सारेको थियो । जुन प्रक्रिया अहिले अन्तीम चरणमा पुगेको छ अवको केही महिनामा केही ट्युवेल सञ्चालनमा आउने छन् ।
‘सेमलार–पर्रोहा भुमीगत जल स्रोत सिंचाही उपभोक्ता समितिका अध्यक्ष सुर्दशनदेव जोशीका अनुसार १० वटा डिप ट्युवेलबाट ६ सय विघा (४ सय हेक्टर) क्षेत्रफलमा सिंचाही गर्न सकिन्छ । तर सबै ट्युवेल सञ्चालनमा आउन सकेका छैनन् ।
एकातर्फ किसानहरुले निर्माण सम्पन्न भएका ट्युवेल सञ्चालन आउन सकेको छैनन् भने अर्को तर्फ डिमाण्ड चार्ज मार्फत किसानहरु थप मर्कामा परेका छन् । विद्युतीय मिटर र टान्समिटर जडान गरेबापत विद्युत महशुल बुझाउनु पर्दा किसानहरु थप मारमा परेका छन् ।
विद्युत जडान गरे बापत न्युनतम अतिरिक्त सुल्क विद्युत प्राधिकरणले लगाएको कारण थप रकम तिर्नुपर्ने बाध्यता छ । केन्द्रबाट नै नीतिगतग रुपमा सुधार नभएको कारण किसानहरुले यस्तै समस्या भोग्न बाध्य छन् । उपभोक्ता समितिका अध्यक्ष सुर्दशनदेव जोशी भन्छन्–‘कृषिमा सहुलियतका जतिधेरै ठुला कुरा गरे व्यवहारतः किसानहरुलाई मर्कामा पार्ने बाहेक अन्य काम भएको छैन । ’किसानहरु मिलेर कयौ पटक डेलिकेशन र विद्युत प्राधिकरणमार्फत केन्द्रमा कुरा उठाएपनि केन्द्रीय निति भन्दै कृषिमा लाग्ने डिमाण्ड चार्च मिनाह नभएको उनको भनाई रहेको छ ।
एकातर्फ लोडसेडिङ्गको कारण डीप ट्युवेल पुरा समय सञ्चालन हुन नसक्दा समेत डिमाण्ड चार्जको रुपमा चर्को शुल्क किसानहरुले बुझाउँदै आएका छन् । किसानले सिंचाहीको लागि जडान गरेको १ केभीए ट्रान्समिटर ५० रुपैयाँका दरले विद्युत प्राधिकरण लाई विद्युत उपभोग नगरेपनि अतिरिक्त शुल्क बुझाउनु पर्दछ । अध्यक्ष जोशि भन्छन्–‘मासिक २५ सय रुपैयामा कृषीलाई केही छुट गरी १७ सय रुपैया ५० केभीको थप बुझाउनु पर्ने बाध्याता रहेको छ ।’
यता निर्माण सम्पन्न भएको चार बर्ष देखि सञ्चालनमा आउन नसकेको डिप ट्युवेल अशोज र मंसिर महिना सम्ममा सञ्चालन गर्न सकिने विद्युत प्राधिकरण बुटवल शाखाका ईन्जीनियर टंक केसीले उक्त उपभोक्ता समितिलाई आश्वास बाढेका छन् । पहिला ४ वटा र थप छुटेको १ वटा गरी कुल ५ वटा डीप ट्युवेल निर्माण सम्पन्न भएनि कुनै बजेट अभावको कारण सिस्टम विकास नहुदा सञ्चालनम आउन सकेका थिएनन् भने कुनै विद्युत प्राधीकरणले समयमा नै विद्युत मिटर नदिएको कारण सञ्चालनमा आएका थिएनन् ।
यता नेपाल सरकार भुमीगत जलस्रोत विकास समिति बुटवलका ईन्जीनियर पुर्णलाला विश्वकर्माका अनुसार रुपन्देहीमा थप २ स्थानमा डिप ट्युवेल जडान गरिएको छ वितरण प्रक्रियामा २ वटा रहेका छन् । यि ट्युवेलमा पनि टान्समिटर मार्फत विद्युत सप्लाई गर्नुपर्ने हुन्छ । जुन सञ्चालन गर्दा समेत किसानले थप अतिरिक्त चार्ज अर्थात डिमाण्ड चार्ज मार्फत विद्युत प्राधिकरणलाई रकम भुत्तानी गर्नुपर्ने हुन्छ ।
नेपाल सकारले डिप ट्युयवेल जडान गर्नको लागि एकै पटकमा अनुदान रकम उपलब्ध नगराउदा एउटा डिप ट्युवेल सञ्चालन गर्न करिव ३ बर्ष लाग्न सक्ने उनको भनाई रहेको छ । उनी भन्छन्–‘पहिलो बर्ष डिप धसाउनको लागि मात्र रकम दिन्छ, दोस्रो बर्ष मात्र अन्य सिस्टम(भवन, टंकी पाईप) निर्माणको लागि पैसा दिन्न, तेस्रो बर्षबाट मात्र उपभोक्ताले सिंचाही गर्न पाउछन् ।’
