buddhabani (बुद्धबाणी)

कृष्ण खनाल    बुटवल, भदौ । खानेपानी तथा सरसफाई डिभिजन कार्यालय तिलोत्तमा–२ योगीकुटीले  गत आर्थिक बर्षमा निर्माणाधीन अवस्थामा रहेको आयोजनाहरुबाट पनि लाभांवित संख्या जनसंख्या उल्लेख गरी बार्षिक प्रगति प्रतिवेदन बनाएको पाइएको छ ।  गत आर्थिक बर्ष २०७२÷०७३ मा खानेपानी डिभिजनबाट सञ्चालन गरिएका आयोजनाहरुमा भौतिक पुर्वाधार निर्माण अर्थात भौतिक प्रगति नै पुरा नगरी लाभांवित जनंख्याको विवरण उल्लेख गरिएको छ ।  खानेपानी तथा सरसफाई डिभिजन कार्यालाय रुपन्देहीले गत आर्थिक बर्षमा कुल २८ करोड ८ लाख ४१ हजार बजेट विनियोजना गरेकोमा कुल २५ करोड ६६ लाख, ८२ हजार रुपैयाँ खर्च गरेको छ ।  जसबाट  २ वटा मात्र आयोजना शिर्षकमा काम पुरा भएर लाभांवित  जनसंख्याको विवरण राखिएको छ । भने ३ वटा मात्र कार्यक्रमहरुको भौतिक प्रगति १ सय प्रतिशत देखाइएको छ । उक्त आर्थिक बर्षमा कुल ४० वटा आयोजनाहरुमा डिभिजन कार्यालयले काम गरेको थियो । तर बजेटको शिर्षमा भने लेखा प्राणाली अनुसार ८ वटा बजेट उपशिर्षकका खर्च र भौतिक प्रगतिको विवरण राखिएको छ । गत आर्थिक बर्षमा सम्पन्न भएको योजनाको बार्षिक प्रगति विवरण पुस्तीकामा उल्लेख

कृष्ण खनाल बुटवल  यस क्षेत्रकै पुरानो अस्पतालको रुपमा रहेको लुम्बिनी अञ्चल अस्पताल बुटवलमा सबैभन्दा बढि महिलाहरुले सेवा लिने गरेको पाइएको छ । गत आर्थिक बर्षमा  अस्पतालको (बहिरङ्ग सेवा) बिभागमा गत आर्थिक वर्षमा १ लाख २५ हजार ५ सय ५५ जना सेवाग्राहीले उपचार सेवा लिएकोमा ४७ हजार ६ सय ९६  सेवाग्राही महिलाहरुले सेवा लिएका छन् ।  यी महिलाहरु मध्ये स्त्री तथा प्रसूति विभागमा सो सम्बन्धि महिला सेवाग्राहीको संख्या १६ हजार ३ सय ५० रहेको छ । लुम्बिनी अञ्चल अस्पताल बुटवलका मेडिकल रेर्कर अधिकृत लक्ष्मीराज रेग्मीका अनुसार अन्य बिभागमा सेवा लिने महिलाहरुको संख्या ३१ हजार ३ सय ४६ र हेका छन् । भने पुरुष सेवाग्राहीहरुको संख्या ७७ हजार ८ सय ५९ जना रहेका छन् ।  यस्तै यस अस्पतालको ईमेरजन्सी (आपतकालीन सेवा) बिभागमा गत आर्थिकवर्षमा ४३,०७७ जना सेवाग्राहीले उपचार सेवा लिएका छन् । मेडिकल रेर्डर अधिकृत  रेग्मी भन्छन्–‘जसमध्ये २०,५७९ सेवाग्राही महिला देखिन्छन’ महिलाहरु मध्ये स्त्री तथा प्रसूति विभागमा सो सम्बन्धि महिला सेवाग्राहीको दर्ता संख्या ९ हजार ६ सय ५७ रहेको छ ।  आपत्कालिन सेवामा महिलाहरुको संख्

कृष्ण खनाल बुटवल, भदौ ।  पत्रपत्रिका प्रकाशन भएपछि आम पाठकहरुसम्म पुर्या उने काम पत्रिका वितरकले गर्दछन् । न घाम, न पानी, न जाडो त न गर्मी उनिहरु घर दैलोसम्म पत्रिका पुर्याउन खटिइरहेका हुन्छन् । रुपन्देही लगायत विभिन्न जिल्लामा पत्रिका वितरण गरेरै त्यस्ता व्यक्तिहरुले फरक परिचय र मनग्ये आम्दानी समेत गर्दै आएका छन् । विहान झिसमिसेमै उठेर पत्रिका संकलन गरिपाठकहरु ओच्छायानबाट नविउझिदै घर घर मा पत्रिका पु¥याउने कतिपय वितरकहरुले दुई दर्जन पत्रपत्रिकाहरु वितरण गर्ने गर्दछन् । जसबाट उनीहरुले करिव ४० हजारसम्म महिनामा आम्दानी गर्दै आएको पाइएको छ ।  पछिल्लो समयमा विभिन्न छापा माध्यमका संञ्चार संस्थाहरुले वितरकहरुलाई सेवा सुविधा पनि वृद्धि गरेका छन् । जसको कारण उनीहरुको जीविकोपार्जनको लागि सहज बन्दै गएको छ । यहाँ यस्तै वितरकहरु प्रतिनिधित्व हुनेगरि चर्चा गर्दछौं ।  जीवलाल काफ्ले –उमेरले ३७ बर्षमा लागेका जीवलाल काफ्ले बुटवलका पुराना पत्रिका वितरक हुन । तेल्घा–१ पाल्पामा जन्मीएका काफ्लेले पत्रिका वितरण गर्न थालेको करिव १२ बर्ष पुगेको छ । वि.स.२०६१ सालमा बुटवलको मेचीकाली सन्देश दैनिकबा

कृष्ण खनाल बुटवल, डेस्क,  संघीय प्रदेश अन्र्तगत नेपाललाई ७ प्रदेशमा विभाजन गरी प्रारम्भीक खाका सार्वजनिक भएको छ । प्रदेश नम्बर ५ अन्र्तगत नवलपरासी, रुपन्देही, कपिलवस्तु, पाल्पा, गुल्मी, अर्घाखाँची, प्युठान, दाङ्ग, सल्यान, रोल्पा, रुकुम ,बाँके र बर्दिया जिल्ला परेका छन् । यि १३ वटा जिल्ला कृषि उत्पादनको हिसावले के कती सक्षम छ त  भन्ने विषयमा चर्चा गरिएको छ ।  रुपन्देहीः खाद्यान्न विउ, धान, माछा र दुध रुपन्देही जिल्ला खाद्यान्नको विउ उत्पादन, धान उत्पादन र माछा पालन र दुध उत्पादनमा आत्भनिर्भर रहेको छ ।  जिल्लामा उत्पादन भएका खाद्यान्न अहिले जिल्लाको माग आपुर्ती भई अन्य जिल्लामा पनि निर्यात हुदै आएको छ । जिल्ला कृषि विकास कार्यालय रुपन्देहीका प्रमुख भोजराज सापकोटाका अनुसार जिल्लामा बार्षिक रुपमा २  हजार ५ सय मेट्रिक टन  बराबरको खाद्यान्न् विउ उत्पादन हुने गरेको छ । जल्लामा मसुरोको विऊ बार्षिक ४ मेट्रिक टन  उत्पादन हुने गरेकोजिल्ला कृर्षि विकास कार्यालय रुपन्देहीका प्रमुख बरिष्ठ कृषि विकास अधिकृत भोजराज सापकोटा बताउछन् ।  उनी भन्छन्–‘करिब गँहु १२ सय टन तथा धान करिब ८ सय  टन बीउ

मेघराज भण्डारी निर्वतमान केन्द्रिय अध्यक्ष, नेपाल डेरी एशोसियन पहिला आफै व्यवसायीक फम स्थापना गरेका मेघराज भण्डारीले दुधको लागत बढि भएपछि  गाई पाल्न छोडे ।  गाई भैसी पाल्न छोडेपछि उनले अहिले  बुटवल–८ मा पवित्रा डेरी उद्योग  स्थापना गरी दुध प्रसोधन, प्याकेजिङ्ग गरी बजारी करण गर्दै आएका छन् । दुधजन्य परिकार उत्पादन र बजारीकरण गर्दै आएका भण्डारी संग समग्र नेपालमा दुधउत्पादन र बजारीकरणको संभावनाको विषय बुटवल टुडे कर्मी कृष्ण खनालले गरेको कुराकानी  ।  के मा व्यस्त हुनुहुन्छ ?  –केही बर्ष पहिला मेरो मैले व्यवसायीक रुपमा गाई भैसी पालन गर्दथे तर अहिले आफ्नै डेरी उद्योग स्थापना गरेको छु, यसैमा व्यस्थ छु ।  नेपालमा दुधको अवस्था कस्तो पाउनुभएको छ ?  –म नेपाल डेरी एशोसियसनको केन्द्रीय अध्यक्ष हुँदा नेपालमा दुधको उृत्पादन, वितरण र बजारीकरणको अवस्थाको बारेमा जान्ने मौका पाए । नेपालको कुल ग्रास्थ उत्पादनमा दुधको योगदान करिव ९ प्रतिशत रहेको हाम्रो तथ्यांक छ ।  देशभर कति किसान यो व्यवसायमा छन् ?  –करिव ४ लाख ५० हजार किसानहरुले व्यवसायीक रुपमा डेरी एशोसियनसंग आवद्व हुनुहुन्छ भने  । क

कृष्ण खनाल बुटवल, २६ साउन । कपिलवस्तुको वरकुलपुर का नारायण प्रसाद भुषालले अघिल्लो हप्ता सवारी चालक अनुमती पत्र(लाईसेन्स)को परिक्षा दिएर नाम निस्कीयो । अघिल्लो बुधवार देखि उनी सवारी चालक अनुमती पत्रकै लागि बुटवल कार्यालयका धाएको धाएै छन् ।  भौतिक पुर्वधार तथा यातायता मन्त्रालय, सवारीचालक अनुमती पत्र कार्यालय बुटवलमा बुधवार देखि लाईसेन्स लिन बसेका उनी बुधवार सम्म पनि झमेला खेप्न बाध्य भए । कारण उनको गाविसको नाममा अग्रेजीमा गलत लेखिएको थियो ।  गाविस वरकुलर–७ नेपालीमा लेखिएकोमा कर्मचारीको लापरवाहीले बारक्ककुलपुर, कपिलवस्तु लेखिएको थियो । जुन गाविस कपिलवस्तुमै छैन । उनी भन्छन्–‘ल भोली आउ सच्चाईदिन्छु भन्दै एक हप्ता भयो धाएको, कहिले नेट छैन भन्छ, कहिले टाईम भेईयो, भोली आउ भन्दै टारिरहेका छन् । ’ कपिलवस्तु देखि  आउदा जाँदा धेरै समय लाग्ने र काम सकेर मात्रै जाने भन्दै होटलमा बसेको उनको भनाई रहेको छ ।  उनको बाबुको नाम जंगसर भुषाल स्पष्ट रुपमा प्रवेश पत्रमा लेखेका छन् । तर उनको बुबाको नाम चालक अनुमती पत्रमा जगसार भुषाल  लेखेर आयो ।  उनी मात्र होईन्, पाल्पाका रितेश  जिसीको जन्मी

कृष्ण खनाल  बुटवल,  साउन ।  कृषि क्षेत्रमा अन्य व्याक्तिहरुले भन्दा फरक कार्य गर्ने हो भन्ने स्वदेशमा नै राम्रो आम्दानी गर्न सकिन्छ भन्ने उदाहरण बनेका छन् रामेश्वर मण्डल । वि.स.२०७० सालमा देशभरीका उत्कृष्ठ ह्याचरी किसानको रुपमा राष्ट्रपति पुरस्कार सम्मानबाट समेत पुरस्कृ त भैसकेका मण्डलले रुपन्देहीको तिलोत्तमा नगरपालिका–१७ टिकुलीगढमा नमुना व्यवसायीक माछा ह्याचरी स्थापना गरेका छन् । बर्षमा उनले  करिव १२ करोड माछा ह्याचरी गर्दछन् भने करिव २५ देखि ३० लाख  वटा माछा फिङ्गरिङ्ग गर्ने गर्दछन् ।  उनको ह्याचरीमा उत्पादन भएका माछा नेपालको पुर्वमा बारा जिल्ला देखि पश्चिममा कञ्चनपुर सम्म जाने गर्दछ । वि.स. २०५७ सालमा आफ्नो  र नजिकै जग्गा भाडामा लिएर व्यवसायीक माछा ह्याचरी स्थापना गरेका उनले ७ प्रजातिका माछाको बच्चा उत्पादन गर्दै आएका छन् । २ विघा १० कठ्ठा एक स्थानमा र अर्को स्थानमा ५ विघा क्षेत्रफल उनले माछाको ह्याचरी विक्रिबाट नै किनेका छन् ।  ५ विघा क्षेत्रफलमा उनले २१ वटा माछा पोखरी निर्माण गरेका छन् । पहिला खाने माछा पालन गरेका उनले अन्य व्याक्तिहरुले भन्दा फरक कार्यको सुभारम्भ गर्ने

जीवनका रङ्गहरु हिरा प्रसाद श्रेष्ठ मेरो जन्म २०००  साउन १५ गते पाल्पाको भैरवस्थान गाविसमा भएको हो । बुटवलमा वि.स.२०17 सालामा झरियो ।  बुटवलमा मेरो दाई आउनुभएको थियो । बुटवलामा आएपनि मैले किराना दोकान खोले । २०१७ सालमा जनता विद्यालयबाट प्रवेशिका परिक्षा दिएर बुटवल आएका  थिए । २०१७ सालमा मैले प्रवेशिका परिक्षा दिदाँ जनता उच्च मावि को तेस्रो व्याच थियौं ।  म  बुटवल आएपछि  फटकर व्वयवसाय गरे । बुटवलमा जमघट धेरै थियो । पछि मैले २०३० साल देखि पशुपती  विस्कुट विराटनगरको डिलर लिएर काम गर्न थाले ।  बाल्यकालमा भैरव जनता विद्यालयमा मैले पढेको हु । मुस्ठी दान उठाएर घर घरघमा गएर विद्यालयमा यसरी पढियो । वि.स.२०१२ सालबाट मैले ७ कक्षाबट जेभिटिमा पढे । मैले एसएलसी दिएपछि हालको बाणिज्य क्याम्पस कान्ती स्कुलमा लुम्बिनी बाणिज्य ्रक्याम्पस भनेर खोलेको  थियौं । त्यहा भर्ना भएर केही महिना बढे । मोदनाथ प्रश्रित हुनुहुन्थ्यो त्यहा ।  बाल्यकालमा २०००७ सालको क्रान्तिको विषायमा केही याद छ । हामी विद्यालयबाट प नि सहभागीता भएको थिए । त्यतिबेला पहाडबाट आउने स्थानियहरु समुहगतरुपमा किन्न आउने चलन थियो । त

कृष्ण खनाल  बुटवल, १९ साउन ।  युनाईटेड अरव अफ ईमरेष्ट युइएईका प्रवासी नेपालीहरुबाट  १० लाख दिराम (झण्डै तीन करोड रकम) उठाएर भागेका लक्ष्मण भण्डारी बुटवलबाट पक्राउ गरेका छन् । महानगरीय प्रहरी परिसर काठमाडौं हनुमान ढोकामा परेको उजुरीको आधारमा उनलाई बुटवलबाट पक्राउ गरी  काठमाण्डौ पठाइएको ईलाका प्रहरी कार्यालय बुटवलका प्रहरी प्रमुख प्रहरी नायव उपरिक्षक (डिएसपी) महेन्द्र खड्काले जानकारी दिए । उनले भने–‘हनुमान ढोकाबाट उस्लाई पक्राउ गर्नुभन्ने आदेश आएको थियो हामीले पक्राउ गरेर काठमाण्डौ पठाएका छौं ।’ भण्डारीलाई मंगलवार साँझ बुटवलको ट्राफिक चौकबाट  ईलाका प्रहरी कार्यालयबाट खटिएको टोलीले पक्राउ गरेको थियो ।  भण्डारीले युएईमा थुप्रै नेपालीको लाखौं रकम उठाएर भागेको भन्ने उजुरीका आधारमा प्रहरीले उनको खोजि गरिरहेको थियो । भण्डारीले आफूहरुसँग लाखौं रकम लिएर भागेको भन्दै पीडितहरुले उजुरी हालेका थिए । गुल्मी सेवा समाज, युएईका अध्यक्ष र लुम्विनि वेलफेयर सोसाइटीका उपाध्यक्षका रुपमा सामाजिक अभियन्ताको परिचय बनाएका भण्डारीले रकम उठाएर सम्पर्क विहिन भएपछि उनको खोजि सुरु गरिएको थियो । पक्राउ परेका

धुब्र न्यौपाने प्रबन्ध निर्देशक, पैचाँे पसल प्रालि ग्रामिण भेगमा बस्तु विनियमय प्रथालाई आधार मान्दै ग्रामीण क्षेत्रका जनताको उत्पादन गरेर पनि उचित बजार नपाएको सामानहरुलाई सगर सम्म पु¥याउने हेतुका साथ केही समय पहिला पौचो पसल प्रालि सुभारम्भ भएको थियो । गुल्मी जिल्लको बलेटक्सारमा प्रधान कार्यालय स्थापना गर्दै गुल्मीको बलेटक्सार , दिगाम र पाल्पाको अर्गेली मुख्य पैचो पसल स्थापना गरिरएको छ । केही समय पहिला पैचो पसल प्रालिले ६ प्रकारका अचार समेत बजारमा ल्याएको छ । प्रस्तुत छ पैचो पसलका अगामी योजनाका विषयमा प्रबन्ध निर्देशक धुब्र न्यौपाने संग बुटवलका कृष्ण ख नालले  गरेको कुराकानी ।  पैचो पसलको अवधारण कसरी आयो ?  –पैचो शब्द गाँउ गाउमा अहिले पनि प्रचलित शब्द हो । बस्तु विनिमय प्रालिको आधारमा अहिले पनि गाउ गाउमा कारोवार हुदै आएको छ । यसै कुरालाई हामीले टपक्क टिपेर पैचो पसलको अवधारणा अगाडी ल्याएका हौं । गाउ–गाउमा उत्पादन भएर पनि उचित बजारको अभाव झेलिरहेका किसानहरुलाई व्यवसायीकमुखि बनाउने उदेश्यका साथ हामीले पैचो  पसलको सुभारम्भ गरेका हौं । सहरमा मात्र होईन गाउमा पनि व्यवसायको संभावन

कृष्ण खनाल  बुटवल, १८ साउन ।  रुपन्देही, कपिलवस्तु र  नवलपरासी जिल्ला माछा पालनको लागि उपयुक्त जिल्लाको रुपमा लिईन्छ । यि जिल्लाहरुमा  ४ हजार ९ सय ४ जना किसानले माछा पोखरी निर्माण गरी व्यवसायीक रुपमा माछा पालन गरेका छन् । जसमा व्याक्तिगत रुपमा पारिवारिक उपभोगको लागि पालिएका माछा किसानको संख्या जोडिएको छ ।  नेपाल सरकार कृषि विकास मन्त्रालय अन्र्तगतको मत्स्य विकास निर्देशनालय अन्र्तगत मत्स्य विकास केन्द्र भैरहवाका अनुसार रुपन्देही, कपिलवस्तु र नवलपरासी जिल्लामा बार्षिक रुपमा  माछा विक्रिबाट मात्रै करिव २ अर्ब,   माछाको भुरा विक्रिबाट करिव ५ करोडको कारोवार हुने गरेको छ ।  मत्स्य विकास केन्द्र ठुटिपिपल भैरहवाका प्रमुख महेशचन्द्र गुप्तका अनुसार पहिला पहिला माछा पालन खासगरी शौखको रुपमा राजदरवार तथा अन्य धनाढ्य व्याक्तिहरुले स– सानो पोखरी निर्माण गरेर पाल्दै आएका थिए । अहिले माछा पालन व्यवसायलाई व्यवसायिकरण गर्ने क्रम विस्तारै बढ्दै गएको छ । रुपन्देही, नवलपरासी  र कपिलवस्तु जिल्लामा ७ प्रकारका माछाहरु  किसानले व्यवसायीक रुपमा पाल्दै आएका छन् । सिल्भर कर्भ, विग्रेट कर्भ, ग्रास कर

कृष्ण खनाल बुटवल,१७ साउन ।  विदेशमा कमाएको रकमले स्वदेशमा आएर  ऐस आरामको जीवन विताउने धेरै छन् । कतीपयले विलासीताका समान खरिदमा विदेशमा कमाएको मिहिनेतको फल सिध्याउने गरेका छन् । तर रुपन्देहीका एक जना युवा उद्यमीले विदेशमा कमाएको सीप र आर्थिक उपार्जनलाई बंगुर फर्म स्थापना गरेका छन् ।  बाग्लुङ्ग जिल्लाको हुदिसिर गाविस–१  मा जन्मीएका शेर बहादुर पुनले अहिले तिलोत्तमा नगरपालिका–१६ मा लुम्बिनी फर्म हाउस प्रालि(बंगुर फर्म) खोलेका छन् । केही समय पहिला सामुहिक रुपमा फर्म स्थापना गरेपछि अन्य लगानीकर्ताहरुले लगानी झिकेपछि शेर बहादुर र लक्ष्मण  थापाले संयुक्त रुपमा फर्म सञ्चालन गरिरहेका थिए । तर लक्ष्मण थापाले पनि आफ्नो  लगानी झिकेका छन् ।  वि.स. २०६९ सालमा फर्म स्थापना गरेका पुन संगदक्षिण कोरियामा ११ बर्ष सम्मको अनुभव छ । कोरियामा काम सिक्नुको सााथै आर्थिक उपार्जन गरेका थिए । पहिला ५ जना  लगानी कर्ताहरु रहेको उनको फर्ममा अहिले एक्लै रहेका छन् । करिव १ करोडको लगानीमा ८ कठ्ठा आफ्नै जग्गामा  फर्म सुरु गरेका पुनले करिव ५ सय वटा बंगुर पालेका छन् ।